ORGANIZATA KUSHTRIMI I LIRISË

/ Foto Rafi Halili në interviste për Televizion/

 Kumtesa e Elmaz Ademi për organizaten “ORGANIZATA KUSHTRIMI I LIRISË  “

Poroj  15. 06. 2022

Ta përshkruash historikun e Organizatës ,Kushtrimi i Lirisë” në një kumtesë është e pamundur. Do të mundohemi që në pika të përgjithshme ta përshkruajmë sadopak gjithë veprimtarinë e saj. Demonstratat e vitit 1968 të cilat u emëruan si demonstratat për Flamur, te popullata shqiptare patën një ndikim  të madh në ngritjen e vetëdijes nacionale, e cila kishte filluar të venitet nga propaganda jugosllave e “vllaznim bashkimit”. Ndikimi më i madh u vërejt te rinia e cila mori pjesë masovikisht në këto demonstrata. Aty në mënyrë aktive marin pjesë edhe Rafi Halili e Gafur Loku, si nxënës të shkollës së mesme, ku edhe dënohen me burg, njëri një muaj e tjetri dhjetë ditë. Pas përfundimit të shkollës së mesme Rafi Halili regjistrohet në Universitetin e Prishtinës, Fakulteti Juridik. Gafur Loku regjistrohet po në të njejtin Universitet në Fakultetin Ekonomik. Pas një apo dy viteve në këtë Universitet, do të regjistrohen edhe Elmaz Ademi, Muhamet Saliu dhe Rushit Nesimi po në Fakulltetin Ekonomik, kurse Xhevahir Aliu nga fshati Reçicë, u regjistrua në fakultetin e Historisë. Shpirtërat e trazuar të rinisë shqiptare lypshin njëri-tjetrin. Kështu që në vitin 1971 rastësisht para Fakultetit Filozofik në Prishtinë takoj Rafi Halilin. Shumë shpejt u kuptuam me njëri-tjetrin, pasi dhimbja shpirtërore ishte e njëjtë. Pastaj kohë pas kohe takoheshim dhe bisedonim për padrejtësitë që i bëheshin popullit shqiptar nga ana e Jugosllavisë. Bisedonim edhe për një forcë të organizuar e cila do t’i kundërvihet kësaj të keqe.

Pas disa takimeve që patëm me Rafiun, e njoftova  edhe  me Muhamet Saliun  dhe Xhevahir Aliun të cilët ishin të mendimit të njëjtë. Pas disa takimeve  erdhëm në përfundim që të takohemi e ta formojmë një organizatë përmes së cilës do t’i kundërvihemi të keqes së quajtur Jugosllavi. Aty nga mesi i prillit të vitit 1972, në një banesë përdhesë në rrugën Ganimete Tërbeshi, banesë e Rafi Halilit, u tubuan: Rafi Halili, Gafur Loku, Elmaz Ademi, Muhamet Saliu dhe Xhevahir Aliu. Si fillim u vendos që të gjindet një emër me të cilin do të emërohet organizata.

Rafiu tha se në Tetovë egziston një organizatë me emrin ,,Kushtrimi i Lirisë”, që udhëhiqet nga njerëz të besueshëm por për shkak se ndiqeshin nga UDB-ja e kanë ngrirë aktivitetin. Pasi e dëgjoi Rafiun, Gafur Loku tha: atëherë nuk është keq që  Organizata të quhet ,,Kushtrimi i Lirisë”.

Mbeti që Organizata të quhet ,,Kushtrimi i Lirisë”. Më pas para Flamurit Kombëtar, fotografisë së Skenderbeut dhe fotografisë së Enver Hoxhës, Gafur Loku lexoi një tekst të shkurtër që ishte  akti i betimit ku thuhej: “Me vullnet, vendosmëri dhe besnikëri do t’i kryej detyrat e mara nga organizata dhe pa kompromis do të luftoj ndaj çdo armiku, do të jem vigjilent dhe do t’i ruaj fshehtësitë e Organizatës, për mos kryerjen e detyrave dhe mos ruajtjen e fshehtësive do të përgjigjem para organeve të Organizatës.”

Që të llogariteshe anëtar i organizatës duhej që çdonjëri nga ne ta përsëriste tekstin e betimit. Unë Elmaz Ademi betohem para Flamurit se me vullnet,vendosmëri dhe besnikëri do t’i kryej detyrat e mara nga organizata, dhe pa kompromis do të luftoj daj çdo armiku, do të jem vigjilent dhe do t’i ruaj fshehtësitë e Organizatës, për mos kryerjen e detyrave dhe mos ruajtjen e fshehtësive do të përgjigjem para organeve të organizatës. Pas kësaj, Rafi Halili e lexoi programin e Organizatës, për të cilin kishim bindjen se Rafiu programin e kishte përgatitur me ndihmën e shokëve nga Kosova.

Programi i Organizatës ,,Kushtrimi i Lirisë” përbëhej nga dy pika kryesore:

• Pika e parë ishte e paprekshme dhe e pandryshueshme dhe përcaktonte strategjinë e Organizatës, pra bashkimin e popullit dhe tokave të robëruara nga të huajt, me shtetin amë Shqipërinë. Pra ishte ideali i çdo anëtari të Organizatës.

• Pika e dytë përcaktonte veprimin taktik, pra veprim sipas kushteve dhe rrethanave që i impononte koha. Kurse sipas statutit anëtar i Organizatës ,,Kushtrimi i Lirisë” mund të jetë çdo shqiptar i ndershëm dhe besnik, pa dallim të bindjeve politike apo fetare.

Dua të bëj edhe një sqarim sa i përketë tekstit të betimit: Unë, Shqiptar Shqipëria, bir i tokës Shqipëri që më pagëzoi shqiptar. Betohem para Flamurit dhe kombit tim se do të veproj për lirinë dhe bashkimin e atdheut në një shtet, duke ja falur edhe jetën.  Ky tekst betimit që merret nga dikush si tekst i përdorur gjatë themelimit të Organizatës, në fakt nuk është tekst që është përdorur gjatë themelimit të Organizatës. Këtë tekst Rafiu e ka theksuar shumë më vonë gjatë ndonjë interviste apo në ndonjë bisedë me dikë. Organizata vendosi: Kundër armikut do të përdoren të gjitha mënyrat e mundshme të luftës si: Veprimet politike, shpërndarja e afisheve, shkruarja e parollave, përgatitjen dhe organizimin e protestave dhe demonstratave etj. Veprimet ushtarake, kryerjen e atentateve, sulme ndaj stacioneve policore e ushtarake, luftë guerile deri te lufta e përgjithshme popullore.

Në këtë mbledhje poashtu u vendos që me 1 maj të vitit 1972 të kryhet aksioni i parë, i cili kishte për synim vendosjen e Flamurit Kombëtar në sheshin e Tetovës. Aksioni u krye me sukses. Pas kryerjes së aksionit të parë, u kthyem në Prishtinë dhe në mbledhjen e radhës u vendos që të zgjidhet kryesia e oranizatës. Kryetar u zgjodh Rafi Halili, sekretar Gafur Loku dhe arkëtar Elmaz Ademi, dhe gjithashtu u vendos që të zgjerohen radhët e organizatës dhe çdo anëtar i organizatës të posedoj së paku një armë, se armiku njeh vetëm gjuhën e forcës.

U formuan qelulat e para: Në fshatin Xhepçisht u formu treshi Rushit Nesimi, Ajet Ademi, Nasuf Dauti. Në Poroj në treshin e parë ishin: Muhamet Saliu, Memet Fetahu, Ilaz Alimani. Në celulën e dytë ishin: Elmaz Ademi,Bejtulla Selimi dhe Rauf Fetahu,  kurse në të tretën ishin: Ibrahim Kurtishi, Ifrahim Ramadani dhe Hysen Fetahi. Ndërsa për Tetovë dhe fshatra të malësisë së Tetovës u angazhuan Rafi Halili dhe Gafur Loku.

Pas kryerjes së shumë aksioneve: si shpërndarja e afisheve, shkruarja e parollave, vendosja e flamujve nëpër qytete të Maqedonisë të banuara me shqiptar, dhe pas grabitjes së armëve nga kabineti paraushtarak në gjimnazin e Tetovës dhe në ndërmarjen ,,Metropol” të Shkupit, hetohen nga UDB-ja dhe u arrestuan krerët e Organizatës. U arrestuan Rafi Halili, Gafur Loku, Rushit Nesimi, Elmaz Ademi, Ajet Ademi dhe Nasuf Dauti. Pas torturave të shumta gjatë hetimeve, Rafi Halili u dënua me shtatë vite burg të rëndë, Gafur Loku dhe Rushit Nesimi me nga pesë vite, Elmaz Ademi katër vite, Ajet Ademi dy vite e gjysë, kurse Nasuf Dauti u lirua nga akuza.

Është për t’u theksuar se, edhe pas torturave çnjerëzore dhe pas dënimeve të rënda që u caktuan, anëtarët e ,,Kushtrimit të Lirisë” i qëndruan besnik betimit dhe programit të Oranizatës, dhe gjithmonë i kryen me vullnet dhe guxim detyrat e mara nga Organizata. Gjatë hetimeve përjetuan tortura nga më çnjerëzoret që mund të ndodhin dhe pas marjes së dënimeve të rënda  ata me fanatizëm i ruajtën sekretet e Organizatës. Me këmbëngulje u mohua egzistimi i organizatës, nuk u theksua nga asnjëri emri ,,Kushtrimi i Lirisë”.  Dhjetë vjet UDB-ja nuk e mësoi se egziston një organizatë me një emër të tillë. Ndonjëri nga ju mund të thotë se nuk egziston ndonjë dokument që vërteton një gjë të tillë, pra egzistimin e Organizatës ,,Kushtrimit i Lirisë”. Unë do ta theksoj vetëm një dokument i cili është përpiluar nga një bashkëpunëtor i sigurimit me emrin e koduar ,,Sharr”. Dokumenti është raport i bashkëpunëtorit ,,Sharr” dërguar me 26 janar 1979 sektorit të Sigurimit Shtetëror- Sektorit III dhe IV pranë Drejtorisë së Sigurimit Shtetëror në Tetovë, lidhur me takimin e tij të fundit me Gafur Lokun, njërin ndër udhëheqësit e organizatës ,,Kushtrimi i Lirisë”. Dokumenti mban numrin evidentues 38. Bashkëpuntori ,,Sharr” për herë të parë e thekson emrin e Organizatës ,,Kushtrimi i Lirisë”, të cilin e ka dëgjur nga goja e ndonjërit nga anëtarët e organizatës me të cilët ka kontaktuar, pra që  ka rrjedhë nga pakujdesia e ndonjërit nga anëtarët e Organizatës. Bashkëpunëtori ,,Sharr” i ka njohur të dy, Gafurin dhe Rafiun se kanë qenë në të njëjtën gjeneratë. Organizata i ruajti anëtarët e organizatës që nuk ishin të paktë. Ruajti sekretin e armëve të maruna në ndërmarjen ,,Metropol” në Shkup, të cilat edhe sot e kësaj dite qëndrojnë të groposura në varrezat e Çairit. Ruajti fjalën ,,Aksionerët”, fjalë dhjetë germëshe nga e cila u formua alfabeti shifëror, që përdorej nga anëtarët e organizatës dhe që UDB-ja nuk arriti ta deshifroj asnjë letër të shkruar me këtë alfabet. Mbajtën sekret pseudonimet që i kishin anëtarët e saj. Shembull; Rafi Halili e kishte pseudonimin ,,Guri”, Gafur Loku ,,Tuli”, Elmaz Ademi ,,Shkrepi” ,Rushit Nesimi ,,Shkëmbi” e kështu me radhë.

Ndikimi i organizatës ,,Kushtrimi i Lirisë” ishte i madh në ngritjen e vetëdijes nacionale. Pas formimit të qelulave të para të cilat filluan të flasin rreth vuajtjeve dhe padrejtësive që i bëhet popullit shqiptar nga pushteti jugosllav,dhe pas aksioneve të shumta të kryera nga këta aktivist në masat e gjera të popullit shqiptar, filloi të dëgjohet një shushurimë vesh më vesh se diçka po ndodhë. Pas daljes nga burgu, shushurima nuk egzistonte më, ajo ishte artikulluar. Njerëzit flisnin hapur rreth padrejtësive që i bëheshin popullit shqiptar,  unë ndjeja një kënaqësi, dhe e ndjeja veten si i tepërt.

Sa ju përket zërave se organizata ,,Kushtrimi i Lirisë” është udhëhequr nga ideologjia komuniste, është e pavend. ,,Kushtrimi i Lirisë” i ka pasur dhe i ka edhe sot e kësaj dite udhërrëfyesit e saj, Programin dhe statutin e saj. Statuti thotë: Anëtar i organizatës mund të jetë çdo shqiptar i ndershëm dhe besnik pa dallim politik apo fetar. Këtë e përforcon përbërja e qelulave të organizatës, të cilat përbëheshin nga shtresa të ndryshme të popullit, nga punëtor, fshatar dhe intelektual. Programi është edhe më i qartë, pika strategjike është ideali shekullor dhe mijëvjeçar i popullit shqiptar. Pavarësisht nga çfarë regjimesh dhe ideologjish është udhëhequr, bashkimi ka qenë dhe mbetet në krye. Këtë e pranonte edhe Shqipëria . Kurse pjesa e dytë pjesa taktike na mundësonte të zgjedhim. Ne luftonim komunizmin jugosllav i cili na robëronte, dhe ishte për ndarjen e tokave shqiptare. Kurse Shqipëria ishte për bashkimin e tyre. Ta luftonim rregullimin politik të Shqipërisë do të thoshte ta luftonim bashkimin.

Pra, do të duheshte të radhitemi krah armiqve të popullit shqiptar, pra krah Serbisë dhe Greqisë. Na zgjodhëm të jemi gjithmonë me Shqipërinë.

Jehona e Organizatës ,,Kushtrimi i Lirisë”- Në vitin 1978 të gjithë anëtarët e ,,Kushtrimit të Lirisë” dolën nga burgu. Anëtarët tash ishin më të përgatitur politikisht dhe më të vendosur për ta çuar përpara luftën për liri. Ishin zgjeruar lidhjet me organizatat si motra me Kosovën. Organizata ,,Kushtrimi i Lirisë”, kishte dalë nga guaca lokale dhe ishte bërë pjesë e lëvizjes së përgjithshme. Kontaktet me Organizatat në Kosovë dhe bisedat për bashkëveprim dhe këmbim përvojash dhe imformatash u zgjëruan. Pushteti jugosllav ishte i sigurt se diçka veprohet, prandaj angazhoi një numër të madh ndjekësish. Egzistojnë një numër i madh i dokumenteve arkivore që e vërtetojnë ndjekjen dhe presionin e ushtruar ndaj anëtarëve të organizatës.

Përkundër veprimit të UDB-së, në vitin 1979 në shtëpinë e Elmaz Ademit në fshatin Poroj u tubuan Rafi Halili, Gafur Loku, Elmaz Ademi, Rushit Nesimi dhe Ajet Ademi. Pasi i bëm një analizë punës së deriatëhershëme dhe gabimeve që na çuan në burg, u vendos që aktiviteti të vazhdon por me rregulla të reja dhe metoda më të përsosura. Rafiu tha se do të vazhdojmë me të njejtën formë dhe me të njëjtin intenzitet. Ne e kundërshtuam duke gjetur arsye se armiku e njeh metodën e punës sonë dhe aksionin e parë që do ta kryejm, ai shigjetat do t’i drejtoj drejtë nesh. Si çdo organizatë tjetër edhe ,,Kushtrimi i Lirisë” ka të metat dhe lëshimet e veta. Të meta dhe lëshime të cilat nuk e zbehin aspak punën e saj. Demonstratat e vitit 1981 te masat e gjëra të popullit shqiptar shtuan një ndjenjë se do të ketë ndryshime të shpejta. Kjo i përfshiu edhe disa anëtar të ,,Kushtrimit të Lirisë”. Ky veprim euforik bëri që të shkelen rregullat e pranimit të anëtarëve të rinj në organizatë. Këtu për herë të parë del në shesh emri i organizatës ,,Kushtrimi i Lirisë”. Besojmë se këtë Rafiu e ka bërë me qëllim, duke qenë i vetëdijshëm se emri i organizatës do të tërheq më shumë aktivist. Ashtu edhe ndodhi,  shumë adhurues dhe aktivist ju bashkangjitën organizatës dhe vepruan me zell në emër të Organizatës ,, Kushtrimi i Lirisë”. Ky veprim i furishëm i organizatës, nxiti poashtu reagimin e furishëm të sigurimit të shtetit. Angazhoi një numër të madh të agjentëve dhe bashkëpuntorëve, dhe mori vendime radikale ndaj anëtarëve të Organizatës. Mori vendime për eliminim fizik të disa anëtarëve të Organizatës si: Në mes datës 6/7 qershor të vitit 1982, gjatë arrestimit  Rafi Halili u plagos rëndë  dhe u llogarit si i vdekur. Gafur Loku, nga torturat çnjerëzore gjat hetimeve në burgun hetues të Shkupit pasi i sulmon policët tenton  të hidhet nga dritarja.

Rushit Nesimi poashtu në burgun hetues në Shkup, kërcënohet me zhdukje nëse tregon se çfarë torturash bëjnë. Elmaz Ademin e marin bashkëpuntorët e UDB-së pë ta likuiduar por fati i ndihmon dhe mbetet gjallë. Ajet Ademi nga torturat e shumta tenton vetvrasjen duke pirë helmin ,fati e shpëtojnë nxënësit e shkollës së mesme të medicinës. Tjerët që ju bashkangjitën Organizatës vitet e tetëdhjeta si: Bejtulla Ademi, Xhevat Ademi, Vebi dhe Remzi Beqiri, Resi Abdiramani dhe shumë të tjerë u dënuan me shumë vite burg të rëndë vetëm pse pranuan se kanë vepruar në emër të Organizatës ,,Kushtrimi i Lirisë”. Tentimi i disa personave të cilët mundohen të ndryshojnë rrjedhën e historisë së organizatës se ajo ka lindur në vitet e tetëdhjeta, do të ishte mirë që për hirë të së vërtetës të na tregojnë kohën dhe vendin ku janë takuar dhe para kujt e kanë dhënë betimin. Nëse meret si alibi kundërshtimi i veprimit të formës së njëjtë i vitit 1979, për të formuar një bindje se organizata është përça, atëherë mbetet detyrë e historianëve që ta vërtetojnë këtë ngjarje. Kjo ka mundë të jetë edhe një veprim taktik i organizatës. Egzistojnë anëtar të gjallë të organizatës, egzistojnë anëtar të familjeve të anëtarëve të organizatës, po edhe dokumente të shumta  të cilat  vërtetojnë vazhdimësinë e pashkëputur të  veprimtarisë së organizatës dhe unitetin e saj. Për ta vërtetuar vazhdimësinë e pashkëputur, mjafton të pyeten anëtarët e familjes së Rafi Halilit, shoqen Mahije Halili, motrën Hyreme Halili, Vëllaun Vexhi Halili dhe kushërinjtë e tij. Të pyeten anëtarët e familjes së Gafur Lokut dhe të Ajet Ademit. Të pyeten anëtarët e gjallë të Organizatës të cilët besoj se do ta tregojnë të vërtetën se kush i ka vizituar këto familje  në kohërat më të vështira.

Koha e ndryshimeve politike dhe ekonomike që ndodhën gjatë viteve nëntëdhjetë në bllokun socialist, anëtarët e Organizatës ,,Kushtrimi i Lirisë” i gjeti të lodhur dhe të sfilitur fizikisht dhe ekonomikisht, por jo edhe mendërisht. Ndryshimi i sistemeve nga sistemi njëpartiak   në sisteme shumëpartiak, u dha mundësi edhe popujve të vegjël të formojnë parti politike. Ky akt i gjeti shqiptarët të pa përgatitur politikisht. Këta në vend që të krijojnë një subjekt politik me një platformë të qartë politike, me bindje që ta merr pushtetin ose së paku ta ndajnë pushtetin, këta e bënë të kundërtën. Këta pranuan shtetin dhe pushtetin e huaj, pranuan robërin dhe filluan të kërkojnë jetë demokratike në robëri. Për këtë qëllim asnjë anëtar i Organizatës ,,Kushtrimi i Lirisë”, nuk u bë anëtar i asnjë partie politike, sepse asnjë program i asnjë partie politike nuk e thekson lirinë dhe bashkimin e popullit shqiptar në një shtet, gjë e cila është në kundërshtim me programin e Organizatës ,,Kushtrimi i Lirisë”. Na ishim të vetëdijshëm se; një popull nuk mund të mashtrohet përgjithmonë, një ditë do të vijn ditë më të mira. Kështu që, lindja e UÇK-së dhe formimi i fondit Vendlindja Thërret, na dha shpresë dhe u kyçëm të gjithë në ndihmë të saj, ku nga radhët e organizatës ranë edhe dëshmorë.

Në vitin 1996, gjashtë vite pas ndryshimeve, isha në bisedë të detyruar informative në policinë e Tetovës, i pyetur nga një inspektor i inspektoriatit të Shkupit. Biseda zgjati gjashtë orë e ca. në mes tjerash u zhvillua edhe kjo bisedë: Elmaz, tash keni partit tuaja. Pse nuk kyçesh në ndonjerën prej tyre ku ma mirë do t’i shprehish bindjet tua, ose t’i ke bukur adhurues, formoe një parti tënden. U pëgjigja: Dua të mbetem ai që jam. Po, por ty po të kalon koha, po plakesh, dhe nëse nuk bëhet ajo që mendon ti, pra bashkimi ti do të përfundosh o si i çmendur, ose në burg. Qesha me ironi dhe u thash: Edhe kjo është pjesë e demokracisë;, të udhëhiqesh nga një politik e imponuar dhe nga një detyrim policor. Për shkaqe të panjohura anëtarët e Organizatës ,,Kushtrimi i Lirisë”, edhe sot e kësaj dite kanë vështirësi gjatë kalimit të kufijve, pra kanë një lëvizje të kufizuar. Sa i përket asaj se kush ka qenë organizata ,,Kushtrimi i Lirisë”, flasin dokumentet e shumta të cilat tregojnë për angazhimin e shërbimeve sekrete të vendit dhe ato ndërkombëtare. Sipas gojdhënave në vitin 1978-79, në Suedi është mbajtur një mbledhje nga një organizat ndërkombëtare që është marr me veprimtarinë e organizatave ilegale. Aty është thënë: në Maqedoni egziston një organizatë e shqiptarëve mirë e organizuar, dhe ne ende nuk kemi arritur që të kemi njeriun tonë në radhët e tyre. Nuk është theksuar emri i Organizatës, por jan cek emrat e personave. Mbetet detyrë e historianëve që ta konfirmojnë këtë të dhënë. Egzistojnë dokumente të shumta arkivore që vërtetojnë se katërdhjetë e pesë ditë me radhë, njëzetë e katër orë pandërprerë, janë vëzhguar shtëpia e Rafi Halilit, kolibja te fshati Gajre dhe ajo në fshatin Sellcë. Kushdo që është takuar me ndonjë anëtar të organizatës është përcjellë deri te vendi ku ka shkuar, sikur edhe jashtë Jugosllavisë. Në tërë territorin e Jugosllavisë janë kontrolluar qendrat ku kanë punuar shqiptarët si punëtor krahu, mos aty gjindet ndonjëri nga anëtarët e Organizatës.

Siç shifet Organizata ,,Kushtrimi i Lirisë” nuk njifte kompromise me armikun. Të bësh kompromis me armikun është njëlloj sikur t’i ndezish qiri dreqit te varri, e pastaj ai të shpërblen me pëgërje në krevat!